Wie verlaat de Euro het eerst?

Is het Griekenland of Duitsland? Of toch ook nog Spanje?

Griekenland zou nog lang in de Euro kunnen blijven. Het land is in verhouding erg klein t.o.v. de totale Eurozone. Hoewel de Griekse schuld toch nog goed is voor 22% van het Duitse BBP. Spanje is een heel ander verhaal. Dit land is te groot om te redden. Spanje is echt aan het instorten en gaat in rap tempo Griekenland achterna.

Duitsland staat voor een moeilijke keuze. Ook Duitsland heeft een enorme staatsschuld. De Duitse schuld beslaat meer dan 25% van de totale schuld van alle lidstaten samen in de Eurozone. Het land staat er helemaal niet zo goed voor als men ons doet geloven. Inmiddels heeft Duitsland Griekenland, Portugal en Ierland al vol op sleeptouw hangen van hun belastingbetalers. Komt Spanje en Italië nog bij. Nu inmiddels als laatste in de Eurozone ook Duitsland in recessie gaat, kan Duitsland dit niet lang meer volhouden. Daarbij heeft Duitsland nog steeds een groot probleem met de eenwording sinds 1990 tussen west en oost. Oost is en blijft straatarm en de miljardenstroom van west naar oost is onophoudelijk. Bijna alle industrie bevindt zich in het westen.

Ofwel pompt Duitsland meer in de zuidelijke schulden en riskeert zodoende zelf een faillissement, ofwel stapt Duitsland uit de Euro voordat het helemaal te laat is. Dit lijkt haast onvermijdelijk. Tenzij de economie van Duitsland blijft groeien en daar blijkt het te gaan haperen. Anders gezegd, het groeiend aantal probleemlanden zuigen uiteindelijk ook Duitsland en Nederland mee in de afgrond.

Wat gebeurt er bij het verlaten van de Euro? Waar is iedereen zo bang voor?

Als Griekenland eruit stapt dan worden de schulden niet meer afgelost. Voor de pensioenfondsen, verzekeringsmaatschappijen, banken, e.d. (institutionelen) gaat dit hard aan komen. Men kan eraan failliet gaan en er zullen extra reddingsfondsen moeten komen van extreme omvang. Tegelijkertijd vreest men dat de institutionele partijen ook hun geld gaan terugtrekken uit Portugal, Italië en Spanje. Daarmee zullen die landen meteen over de rand van de afgrond geduwd worden. Deze landen gaan daardoor onherroepelijk mee uit de Euro. Ze hebben dan geen keuze meer. Hierdoor zullen banken gaan omvallen. Niet alleen in de PIIGS, maar vooral in noord Eurozone. ING heeft alleen al in Spanje 44 miljard uitstaan. Deutsche bank nog veel meer zelfs. Dit gaan banken niet redden. Ze zijn ook veel te groot om te redden.

De meeste pijn zal geleden worden door de ECB zelf. Die hebben recordbedragen aan rommelleningen opgekocht van de zuidelijke lidstaten. Naast deze afschrijvingen moet de ECB ook nog alle grote banken opnieuw gaan redden bij zulke enorme massa-saneringen. Overheden kunnen dit zeker niet aan omdat de banken en de bedragen veel te groot zijn. Als men toch besluit banken overeind te houden, dan zal men de pensioenfondsen waarschijnlijk laten vallen. Zoals we weten zijn pensioenfondsen verplicht een groot gedeelte in bonds te beleggen. Deze rollen overigens wel zoveel mogelijk door naar Duitsland, vandaar de extreem lage rente.

Buiten dat staat er dan nog iets veel ergers te gebeuren. Als de PIIGS uit de euro stappen, dan zijn weliswaar hun schulden in een klap gesaneerd, maar het zal daarna ook totaal onmogelijk zijn om nieuw geld voor leningen aan te trekken. Wie zou dan nog wat willen lenen aan die landen? Degenen die het al deden zijn immers al hun geld kwijt. Zelfs binnenlandse banken zullen hun nieuwe geld liever in het buitenland uitzetten i.p.v. in nieuwe Dragma’s of Peseta’s die natuurlijk direct na de invoering een enorme devaluatie zullen ondergaan. En zonder nieuwe leningen gaan de hele PIIGS hartstikke failliet. Daar is geen ontkomen aan.

De enige oplossing blijft dus met z’n allen in de Euro blijven hangen. Dat kan alleen maar door schuld op schuld te stapelen. En voor die schulden Duitsland, Finland, Oostenrijk en Nederland op laten draaien. Daarnaast heeft Frankrijk met Hollande aan het roer partij gekozen voor de zuidelijke landen. Hij verlaagde onlangs de pensioenleeftijd voor de hele bevolking van 62 naar 60 jaar. De kosten kunnen betaald worden omdat Duitsland en Nederland de pensioenen verhoogden tot 67 jaar. De andere landen zoals Griekenland en Spanje weigeren de nog lagere pensioenleeftijd te verhogen. Pensioenleeftijden die variëren van 50 tot 57 jaar. Alleen Italië heeft deze leeftijd heel lichtjes aangepakt voor de zogenaamde “baby pensionati”. Dit is een extra pensioen die je al kunt krijgen vanaf 50 jarige leeftijd.

Het geld wat de overheden voor dit soort absurde pensioenen tekort komt werd gewoon door de noordelijke lidstaten via Brussel aangevuld. De zuidelijke landen weigeren tot nu toe alle medewerking ook maar ergens op te bezuinigen. Met Griekenland op kop.

Dit gaat Duitsland niet lang meer pikken.

Op dit moment wordt de bal heen en weer gespeeld tussen de ECB en de politiek. De politiek weigert te bezuinigen omdat dit een doodvonnis betekent voor hun politieke partij in een democratie. De ECB heeft duidelijk aangegeven niet alle schulden botweg op te kopen omdat dit de euro zal vernietigen. De ECB kan dit zelf ook niet overleven omdat de ECB balans op zeker moment alleen nog maar schulden bevat.

Hoe lang gaat schuld op schuld stapelen goed? Totdat de rente erop gaat stijgen voor de noordelijke lidstaten. Dan kan de ECB voor alle staatsschulden en begrotingstekorten gaan opdraaien met vers geprint geld. Dit wil en kan de ECB niet. Dit printen wil de politiek graag want dan hoeven ze niet te bezuinigen. Maar hiermee creëert de ECB wel een nieuwe Weimar. Dat zal het moment zijn dat Duitsland uit de Euro zal stappen. Weimar is de nachtmerrie van elke Duitser. Maar uit de Euro stappen zal een sanering betekenen voor honderden miljarden voor Duitsland. Met de invoering van een DMark zal de Euro voor de restlanden onmiddellijk met tientallen procenten gedevalueerd worden. De vraag is dan weer of Duitsland zulke enorme verliezen kan opvangen. Anders gezegd, aan zulke verliezen zelfs failliet kan gaan. De verliezen moeten wel betaald worden anders vallen de banken om en Duitsland heeft al een staatschuld van 2100 miljard (pfff, de rente alleen al…). Daarbij zijn ook Duitse banken veel te groot om te redden. En banken zijn nu eenmaal nodig om leningen op te kopen. Vooral staatsleningen. En bij een devaluatie van restant Euro wordt Duitsland ook nog in een klap veel te duur voor hun export. Dat zal de economie hard raken.

Dus in feite maakt het niet zo heel veel uit wie er als eerste uit de euro stapt, het effect blijft hetzelfde. Het enige verschil: wordt het DM/Euro of wordt het Euro/Dragma/Peseta.



Debt Trap

Debt Trap is een financiële uitdrukking die staat voor “gevangen in schuld”. Dit staat voor een vicieuze cirkel van toenemende schulden en rentelasten. Men kan niet stoppen schulden opnieuw op te hogen, en aflossen is onmogelijk. Hieruit zijn twee oplossingen mogelijk, 1. een faillissement, 2. hyperinflatie. Een debt trap is een passage van een “point of no return” en dit luidde in januari 2000 de Kondratieff-winter in. Vanaf dat moment werd de debt trap omvangrijker, erger en loopt steeds sneller op.

Alles en iedereen moet bezuinigen indien men steeds hogere schulden heeft aangegaan. Dat weet iedereen. Maar voor bezuinigen van de overheden is het gewoon te laat. Naast bezuinigen lopen ook nog de inkomsten uit belastingen steeds harder terug. Daarom kiezen veel politieke partijen om maar gewoon door te gaan met potverteren en zien wel waar het schip strand. Na ons de zondvloed, denken veel politici. Het is maar voor vier jaar. De stem van de kiezer gaat voor bij politici en de kiezers willen gewoon doorgaan zoals ze al die jaren gewend waren. Een doorsnee kiezer weet niet eens wat een schuldencrisis is. Een politicus zit er dus gewoon voor het belang van zijn eigen partij en zal nooit kiezen voor een gezonde economie.

Er is misschien een oplossing

Er is slechts EEN oplossing die het bovengenoemde drama van het uiteenvallen kan voorkomen. Dat is EEN centrale regering met EEN fiscaal beleid voor alle Eurolanden. Dus als men dan de pensioenleeftijd regelt, dan voor alle eurolanden 67 jaar. Ook EEN belastingtarief voor iedereen. Dus ook geen auto’s meer die in Nederland 50% duurder zijn dan in Duitsland waar ze BPM niet kennen. Kunnen ook meteen die extreme accijnzen op gas en electra (ECO-tax) naar de prullenmand. EEN federale regering dus naar US model en plaatselijke landelijke politiek met zeer beperkte regelgeving. Dan heb je nog wel het probleem dat Europa, anders dan de US, verschillende soorten economieën en culturen kent die niet samengaan. Maar voor deze oplossing als federale regering is het ook te laat. Als we al besluiten dit te doen, dan nog duurt het 10 misschien wel 20 jaar voor men dit functioneel heeft draaien. Die tijd hebben we zeker niet meer.

Een onmogelijke spagaat dus. In de Euro blijven gaat niet, eruit stappen gaat ook niet. Maar een ding staat wel vast. De Euro komt in beide scenario’s in heel zwaar weer. Alleen met fysiek goud en zilver kun je jezelf nog indekken. Het drama komt, dat is zeker, alleen weet niemand wanneer.

Als landen de Euro verlaten gaan we ongekende drama’s zien. En toch is er geen ontkomen aan.



Hoe lang nog?

De financiële wereld houdt de adem in voor september. Dan komt de trojka met het rapport over Griekenland. Velen verwachten dat in september de knoop zal worden doorgehakt. Linksom of rechtsom. We zullen zien. Misschien kan het bekende blikje nog net iets verder over de weg?

Dat het erg lang duurt voor de immense schulden effect hebben op de rente is wel te verklaren. Dit komt omdat veel verse ECB miljarden bij institutionele beleggers terecht komen. Met dat geld moeten ze ergens blijven. Dan maar in veilige Duitse en US bonds, desnoods tegen negatieve rente. Dus zo houdt de ECB printer tevens de rente extreem laag op staatsleningen. Maar dit geld komt wel via dezelfde leningen via de overheid wel rechtstreeks de economie in.

Is er kans dat het nog goed komt?

Alles zal erg gaan afhangen van een herstel van de economische groei. Anders dan in 2009 en 2010 kan QE niet meer werken. Als het vuurtje van je open haard bijna uit is, dan kan een beetje benzine op het vuur wel helpen. Maar als je hele huis in lichterlaaie staat is benzine minder verstandig. QE is de benzine op het vuur van de economie. Alle troeven zijn hiermee uitgespeeld en men kan alleen maar toekijken. Dat zien we de Centrale Banken dan ook daadwerkelijk doen nu. Ze grijpen naar QE als er echt deflatie dreigt, eerder niet. Wat Centrale Banken op dit moment doen is de beleggers een worst voor de neus houden. Maar uiteindelijk moeten Centrale Banken wel geld blijven printen om de schulden te financieren als de institutionele beleggers het niet meer durven. Dus ze printen noodgedwongen al doorlopend (zie sheet hieronder). Dit gaat nog meer schade brengen aan de economie. Want hoge inflatie zal de koopkracht van de consument hard raken en dit raakt de economie. QE is in deze fase alleen maar de spiraal naar beneden. QE’s zijn alleen maar leuk voor aandelenbeleggers omdat dit geld kruipt in aandelen. Aandelenbeurzen zijn eigenlijk gewoon de spiegel van M3, de geldhoeveelheid. Al lang niet meer de spiegel van een gezonde economie.

Het vervelende van de staatsschulden en begrotingstekorten is wel dat de overheid 60% van de economie draaiende houdt met hun uitgaven. Dus bezuinigen drukt wel hard op de economie die draait op overheidsuitgaven, zoals subsidies en bedrijven die voor de overheid werken. Dus ook van die kant kun je nauwelijks herstel van de economie verwachten. En zonder economische groei gaan we steeds harder richting afgrond.



Hierboven de actuele printerstand!

Tenslotte nog het leuke bekende tellertje:

De Nederlandse staatsschuld loopt op dit moment met 810 euro op per seconde.

Ofwel 48.600 per minuut, 2.916.000 per uur, 69.984.000 per dag, 1 miljard elke 14 dagen, 26 miljard per jaar. We zitten nu al aan 404 miljard schuld totaal. Bij 2% rente is dat 8 miljard rentelast per jaar. Dat bedrag krijgen we nog niet eens bezuinigd! Rutte 1 valt al overhoop op 16 miljard over 4 jaar. De rente alleen al is in die 4 jaar 32 miljard. Als je als gezonde regering nog niet eens de helft van de rente op je schuld kunt bezuinigen, dan ben je als democratische politiek eigenlijk al gewoon impotent.

Intussen tikt het klokje maar door:

http://www.destaatsschuldmeter.nl/

Disclaimer: De mening van Gerard als columnist is niet bedoeld als professioneel beleggingsadvies of als aanbeveling tot het doen van bepaalde beleggingen.